Кинескиот одговор на суровата тарифна политика на американскиот претседател Доналд Трамп може да биде еден од најважните стратешки пресврт во современата геополитичка арена.
Од една страна, Пекинг сè порешително се позиционира како водечка сила во Азија, обезбедувајќи нови сојузници и партнери на кои им нуди бројни економски придобивки.
Од друга страна, Кина истовремено започнува офанзива кон Европската унија, промовирајќи ја идејата за подлабока соработка и обидувајќи се да ја искористи состојбата на шок и неизвесност во европските метрополи предизвикани од новата американска политика.
Европските земји, традиционално тесно поврзани со САД, сега се во ситуација кога сериозно размислуваат за потенцијално продлабочување на врските со Кина - иако во пракса, барем засега, им е тешко да се откажат од трансатлантското партнерство.
За Кина, трговската војна на Трамп, со постојаното воведување или закана од нови царини, стана поттик за побрзо проширување на сопственото влијание.
Во регионот на Азија и Пацифик, Кина со години гради систем на различни договори и иницијативи (како што е Иницијативата за појас и пат), кои ја зајакнуваат економската зависност на соседните земји од сопствениот пазар и компании.
Но, во моменти кога Вашингтон ја покажува својата подготвеност еднострано да користи економски притисок, многу азиски земји - дури и оние кои се традиционални американски сојузници - добиваат дополнителен поттик да размислуваат за диверзификација на односите.
Кина нуди конкретна алтернатива тука: пристап до нејзиниот огромен пазар, евтини инфраструктурни заеми и, засега, умерени безбедносни барања.
Таквиот кинески „мек“ пристап, чии предности се убедување и економска поддршка, наместо отворена принуда, е дел од пошироката стратегија што испраќа предупредување до Вашингтон: ако САД продолжат со крајните барања и царини, многу азиски земји може да одлучат дека Пекинг е посигурен партнер.
Се разбира, видовме дека оваа динамика не е едноставна – Јапонија, Јужна Кореја и Тајван, на пример, сè уште во голема мера зависат од американскиот безбедносен „чадор“ и одржуваат многу обемни политички врски со Вашингтон.
Сепак, ова не ја намалува широчината на просторот во кој Кина може да дејствува за да ја зајакне својата позиција, особено во Југоисточна Азија.
Земјите од регионот не сакаат да изберат страна во новата Студена војна; напротив, тие се обидуваат да извлечат максимална корист од двете сили, а агресивната реторика на Трамп често ги турка поблиску до Пекинг.
Она што Кина го прави сега, под овие околности, е да ги продлабочи постоечките врски и да ги забрза финансиските и инфраструктурните иницијативи.
Благодарение на повеќегодишните проекти кои веќе оживеаја (на пример, железнички линии во земјите од Југоисточна Азија, пристанишни проекти долж Индискиот Океан), Пекинг создаде мрежа на зависности или барем политички обврски.
Ова значи дека, дури и ако има држави кои се противат на поблиски воени или политички врски со Кина, силата на економските аргументи би можела да надвладее.
Во ситуација кога Вашингтон воведува царини за стоки од тие земји или ја условува помошта со сопствените геополитички интереси, отвореноста на Кина е поатрактивна.
Од кинеска гледна точка, тоа е исклучително плодна почва за зајакнување на билатералните односи.
Од друга страна, Кина е свесна дека не може целосно да смета на азиските соседи дека ќе и „паднат во скут“ само поради американскиот унилатерализам.
Јапонија и Јужна Кореја, на пример, сè уште имаат огромна трговска размена со Кина, но исто така не сакаат премногу да го загрозуваат сојузот со САД. Дури и Тајван, кој гледа силна симболична поддршка во администрацијата на Трамп, одржува одлични трговски односи со копното.
Затоа Пекинг игра сложена игра: поддржува заеднички проекти со регионалните влади, ги уверува во стабилноста на кинескиот пазар и во исто време не создава експлицитно барање да ја прекинат соработката со Вашингтон.
Токму тоа го разликува кинескиот пристап од актуелната американска политика, каде сè почесто се користи реторика како „или си со нас или против нас“.
Сепак, втората голема цел на Кина во овој период е Европа. Брисел и клучните европски престолнини – Париз, Берлин, Рим, Мадрид – моментално се прилично збунети од серија ненадејни американски мерки.
Администрацијата на Трамп не само што воведе царини за европските стоки, туку и во неколку наврати јасно стави до знаење дека европската безбедност и економските интереси не се приоритет во новата американска стратегија.
Токму тоа е расположението што Кина сака да го искористи. Има бројни изјави на високи кинески претставници, како и билатерални контакти со европските земји, насочени кон пораката дека Пекинг е „одговорен партнер“ кој го поддржува мултилатерализмот и глобалната стабилност, наспроти политиката на Вашингтон „кој не е со нас, е против нас“.
Кинеската дипломатија се обидува да ги убеди европските политичари дека постои историска шанса за подлабока соработка со Пекинг, особено на економски план.
Станува збор за толкувањето дека Европската унија може да ја искористи стратешката непредвидливост на американската администрација и да си го најде својот пат.
Тој концепт се нарекува „стратешка автономија на ЕУ“ - на која Кина постојано потсетува како можна насока на развој, нагласувајќи дека Унијата би можела да ја зајакне сопствената улога како светска сила и во исто време да изгради посилни економски врски со Кина.
За возврат, Пекинг дава до знаење дека нуди технолошка и инфраструктурна соработка што ќе им помогне на многу европски земји да се извлечат од сопствените кризи.
Европскиот одговор, сепак, не е недвосмислен. Иако некои официјални претставници во Брисел изразуваат подготвеност за поблиска трговска соработка со Кина, постои и страв дека таквата политика може да доведе до зависност од кинескиот пазар и компании - особено во секторите како што се енергетската инфраструктура и телекомуникациите.
Во исто време, Европската унија сè уште има силна политичка и безбедносна врска со Вашингтон, која не се прекинува лесно, и покрај тарифите на Трамп и несогласувањата околу финансирањето на одбраната.
Резултатот е дека засега преовладува двосмислен, „внимателен“ пристап: нема радикален раскин со САД, но нема ниту преголема подготвеност Кина да се смета исклучиво како ривал.
Доколку САД решат да продолжат со политиката на постојани, па дури и построги царини за европските стоки и услуги, тогаш Кина би можела да понуди „конструктивни“ решенија во форма на повластен пристап до својот пазар, заеднички инвестиции или зголемен увоз на европски производи.
Таквиот пристап секако би го зајакнал кинеското влијание во клучните земји-членки на ЕУ, пред се оние кои се високо извозно ориентирани, како што е Германија.
Но, дури и Франција, која се обидува да води „независна“ надворешна политика, исто така мора да размислува за американските контрамерки - особено во однос на воените и безбедносните договори, како и договорите за висока технологија.
Сето ова создава атмосфера на несигурност, каде секоја страна ја проценува цената на застанувањето со Кина наспроти обидот за одржување на трансатлантските односи.
И покрај се, не е исклучено европските членки, притиснати од сопствените политички поделби, сепак да се обидат да го зачуваат традиционалниот сојуз со САД, дури и ако тоа објективно им носи штета во вид на царини и економска нестабилност.
Причината за тоа се длабоко вкоренетите безбедносни врски, заедничките воени и дипломатски структури и политичките и историските односи кои со децении го дефинираа трансатлантскиот свет.
Кина, иако економски се попривлечна, не е природен безбедносен партнер за европските земји. И европската јавност, особено во земјите од Западна Европа, не гледа секогаш со одобрување на кинескиот политички систем.
Сепак, сигурно е дека во наредните години можеме да очекуваме уште посилно продолжување на кинеската дипломатија со цел да се урнат блоковските поделби и да се одвои Европската унија од нејзината традиционална трансатлантска ориентација.
Во оваа смисла, политиката на Трамп за високи царини, како и заканите за воена интервенција во случаи како Панамскиот канал, би можеле долгорочно да работат против американските интереси, принудувајќи ги партнерите барем да ги разгледаат односите со Кина во ново светло.
Придобивките за Пекинг би можеле да се покажат значајни, иако кинеската страна исто така е свесна дека стариот европско-американски сојуз не е лесно да се разбие со едноставни „шарм“ и економски ветувања.
Сите овие околности покажуваат колку светскиот поредок се променил за кратко време.
Поранешните цврсти позиции и поделбата на улогите веќе не се неспорни. САД, соочени со зајакнувањето на Кина, ја менуваат својата парадигма и дејствуваат агресивно кон сите - и кон оние што ги сметаат за „конкуренција“ и кон долгогодишните сојузници кои не сакаат целосно да се потчинат на новите услови.
Кина, од друга страна, ја користи геополитичката нестабилност што произлегува од тоа, со цел да го зајакне сопствениот статус во Азија и во исто време да се доближи до Европа, нудејќи „соработка наместо конфликт“, како што сакаат да посочат.
Дали овие два светски гиганти ќе ги принудат европските влади да се договорат за нов сојуз, засега останува отворено прашање. Сепак, процесите што се веќе започнати - ненадејната економска и политичка офанзива на Кина и истовремената американска ескалација на царините и другите притисоци - би можеле трајно да го редефинираат односот на силите на светската сцена.
На крајот, Кина тестира дали Европа е подготвена за радикален чекор напред.
Сè посилното кинеско „задоволување“ на европските влади, од обемни инвестициски проекти до дипломатски пофалби за „европската стратешка автономија“, силно се спротивставува на реториката на Трамп и непредвидливите царински акции.
Бидејќи многу европски економии зависат од стабилен извоз и регуларноста на светската трговија, пристапот на Кина носи примамлива можност за диверзификација.
Сепак, европската дилема нема брзо да се реши. Историјата на силни воени сојузи, заеднички вредности и длабоко политичко заплеткување со САД тешко дека ќе се „пренесе“ во Пекинг.
Сепак, самиот факт што европските елити отворено разговараат за кинеското партнерство како една од реалните опции сведочи за новото време.
Во такви околности, играта на Кина на два фронта – интензивирање на нејзиното присуство во Азија и барање пробив во Европа – се покажува како крајно намерна и сè поуспешна, особено ако Американците продолжат да ги поткопуваат сопствените позиции со агресивни еднострани потези.
(Vecer.mk VIA)
© Vecer.mk, правата за текстот се на редакцијата
