НОВА ЕРА: Како падна Хаг

Некогаш моќните судови сега се преселуваат во поскромни простории, а авторитетот на меѓународните институции е сериозно разнишан.

Судницата каде што Слободан Милошевиќ, покојниот српски лидер, некогаш беше суден за геноцид можеби не беше раскошна, но зрачеше со одреден бирократски авторитет.

Беше затворена за последен пат во септември. Преостанатите рочишта, објави претседателот на судот, ќе се одржат во „реновираната конференциска сала“.

Овој вид „спуштање на понизок ранг“ го симболизира падот на угледот на меѓународната кривична правда, но и слабеењето на статусот на Хаг, град кој со децении беше синоним за гонење на воени злосторства.

Иако е седиште на холандската влада, глобалниот углед на Хаг се темели првенствено на неговата улога како центар на меѓународното право.

Педесет меѓународни институции и мноштво сродни невладини организации годишно генерираат околу 2,7 милијарди евра (3,1 милијарда долари) и обезбедуваат 36.000 работни места во град со половина милион жители.

„Ние не правиме работи, ние донесуваме одлуки“, вели градскиот советник Ендру ван Еш.

Но, се чини дека овие одлуки се донесуваат сè помалку и помалку.

Меѓународниот кривичен суд за поранешна Југославија беше затворен во 2017 година.

Неговите преостанати случаи, како и оние од трибуналот за Руанда, беа префрлени во преостанатиот суд, кој денес работи во таа пренаменета конференциска сала.

Трибуналот основан за гонење на атентатот врз Рафик Харири, поранешниот либански премиер во 2005 година, беше затворен во 2023 година поради недостаток на финансиски средства.

Меѓународниот кривичен суд (МКС), еден вид супер-трибунал основан во 2002 година, е исто така под силен притисок.

Доналд Трамп воведе санкции против девет вработени во МКС. Карим Кан, главниот обвинител, моментално е на отсуство поради обвинувања за сексуално вознемирување, што тој ги негира.

Во својата досегашна историја, Меѓународниот кривичен суд (МКС) осуди само 13 обвинети, додека затворениот суд за поранешна Југославија осуди дури 93 од нив.

Во моментов, МКС води постапка само против една „голема риба“: Родриго Дутерте, поранешниот претседател на Филипините.

Но, авторитетот на судот е сериозно поткопан.

На пример, Италија одби да соработува и врати во Либија воен командант по кого МКС издаде налог.

Виктор Орбан, унгарскиот премиер, отиде чекор понатаму; наместо да постапува по налог за апсење на израелскиот премиер Бенјамин Нетанјаху, тој едноставно ја повлече Унгарија од основачкиот договор.

Друг важен суд во градот, Меѓународниот суд на правдата (МСЈ), е во многу подобра состојба.

Честопати нарекуван Светски суд, тој е главното судско тело на ОН и решава спорови меѓу државите. Тој никогаш не бил позафатен од сега. Различни предмети пристигнуваат за него; од тужбата на Јужна Африка против Израел за геноцид до голем број други случаи што доаѓаат кај него.

Повеќето жители на Ден Хаг всушност обрнуваат малку внимание на судовите. Ден Хаг, надвор од неговиот луксузен центар, е разновиден и донекаде груб, комбинација од големи муслимански заедници и работнички, претежно бели населби.

-Професионалци кои ги изградија своите кариери работејќи во меѓународни трибунали сега се обидуваат да „го најдат своето место во поинаков свет“, вели Џил Вилкинсон, раководител на Хашкиот центар за хуманост, форум за организации за правда.

Дури и непријателството на администрацијата на Трамп кон меѓународното право се покажа донекаде охрабрувачко: Џил Вилкинсон вели дека американски невладини организации ја контактирале и размислуваат да се преселат во Хаг.