На повеќето мажи им е забрането да ја напуштат Украина, но многумина бегаат во странство, 20.000 мажи ја напуштиле Украина од почетокот на војната за да избегнат регрутација, открива <a href="https://www.b92.net/bbc/index.php?yyyy=2023&mm=11&dd=17&nav_id=2435038">Би-Би-Си.</a>
Некои пливаа преку опасни реки за да ја напуштат земјата, други ја преминаа границата под заштита на ноќта. Други 21.113 мажи се обиделе да побегнат, но биле фатени од украинските власти, потврди Киев.
По почетокот на руската инвазија во февруари 2021 година, на повеќето мажи на возраст меѓу 18 и 60 години им е забрането да ја напуштат Украина. Сепак, податоците до кои дојде Би-би-си откриваат дека секој ден од Украина илегално заминуваат десетици од нив.
Разговаравме со неколку мажи кои избегаа да им се придружат на своите семејства во странство, да студираат или да најдат работа, пишува британскиот сервис <a href="https://www.b92.net/bbc/index.php?yyyy=2023&mm=11&dd=17&nav_id=2435038">Би-Би-Си.</a>
„Што да правам [во Украина]?“, вели Евгениј.
„Не е секој за војник... не мора да ја затворите целата земја. Не можете да правите сè како порано во Советскиот Сојуз“.
Барајќи податоци за нелегални гранични премини од соседните Романија, Молдавија, Полска, Унгарија и Словачка, Би-Би-Си откри дека 19.740 мажи илегално преминале во овие земји меѓу февруари 2022 и 31 август 2023 година.
Иако не е познато како овие луѓе избегале, знаеме какви методи користеле останатите 21.113 кои биле фатени во обидот.
Мнозинството - 14.313 - се обиделе да ги преминат границите пеш или да пливаат преку граничните реки, а останатите 6.800 се потпирале на измама добиена официјална документација која наведува на лажни исклучоци како што се фиктивни болести, соопштија украинските власти.
Мобилизацијата не важи за мажи со здравствени проблеми на кои им е потребна постојана грижа и татковци на три или повеќе деца.
Во август, украинскиот претседател Володимир Зеленски ги обвини воените медицински комисии за корупција, тврдејќи дека нивните одлуки резултирале со десеткратно зголемување на ослободувањата од регрутирање од февруари 2022 година. Тој рече дека се сменети сите регионални функционери задолжени за регрутирање, а против повеќе од 30 се поднесени кривични пријави.
Федир Вениславски, соработник на претседателот, за Би-Би-Си призна дека проблемот е сериозен.
„Владата разбира дека ова не е изолирана појава, туку широко распространета. Но, за жал, би нагласил дека корупцијата е многу отпорна“. Тој додава дека властите прават „се што е можно за да се намали бројот на случаи на корупција на минимум“.
Вениславски рече дека бројот на мажи кои заминале или се обиделе да заминат немал никакво влијание врз воените цели.
„Убеден сум дека издржливоста и подготвеноста на Украинците да ја бранат независноста, суверенитетот и слободата е 95-99 отсто“, изјави Вениславски за Би-Би-Си.
„Оние кои се обидуваат да избегнат мобилизација се од еден до пет отсто. Дефинитивно, тоа не е критична бројка за одбраната на Украина“, убеден е соработникот на Зеленски.
Тој вели и дека не се планира радикално зголемување на бројот на оние кои ги исполнуваат условите за мобилизација.
Повеќе од 40.000 мажи кои побегнале или се обиделе да побегнат би можеле да претставуваат значителен дел од мажите што и се потребни на Украина за да ги пополни единиците. Од почетокот на војната Киев не го објави бројот на загинати или ранети војници.
Евгениј Пригожин, сега починатиот шеф на руската платеничка група Вагнер, по крвавата битка за Бахмут во Донбас, изјави дека само во тој конфликт загинале меѓу 50.000 и 70.000 украински војници, објави тогаш Ројтерс.
Украина дури не објавува податоци за тоа колку војници и резервисти моментално се во армијата. Новиот министер за одбрана Рустем Умеров на форумот за европска стратегија во Јалта во септември рече дека има повеќе од 800.000 украински вооружени сили.
<b>Некои бегства од регрутација беа драматични.</b>
Едно видео покажува човек како плива преку реката Днепар кон Молдавија, а молдавските граничари го повикуваат да премине на безбедно.
Вториот покажува потенцијално фатален случај - телата на мажи исфрлени на брегот, а се претпоставува дека се удавиле додека се обидувале да ја преминат реката Тиса меѓу Украина и Романија.
Но, Евгениј, градежен работник од Киев, кого го сретнавме во молдавскиот имиграциски центар, рече дека едноставно ја преминал границата - најпопуларната рута, според нашите податоци. Тогаш е релативно лесно за воените бегалци да побараат азил.
Евгениј се чувствувал заробен во Украина, ни рече - помладите мажи и оние со воено искуство биле првите кои биле повикани на воен рок.
Во меѓувреме, тешко можеше да најде добро платена работа, „бидејќи сè е подредено на војната“, а сепак „струјата, горивото - сè поскапе“.
Откако беше кривично гонет од молдавската полиција, тој поднесе барање за азил, бидејќи законот на земјата предвидува дека тоа мора да се направи во рок од 24 часа по влегувањето во земјата за да се избегне криминално досие.
Во истиот центар за азил и имиграција, го запознавме Ерик, 26-годишен музичар од Харков, кој вели дека влегол во Молдавија поминувајќи ги рамнините на отцепениот молдавски регион Придњестровје, а потоа препливајќи преку реката.
Иако во Украина е можно да се добијат лажни ослободувања за воена обврска, искуството на Ерик сугерира дека е потешко да се добијат вистинските документи отколку вистинските болести.
По сложената абдоминална операција за перитонитис кога бил помлад, Ерик вели дека мора да следи посебна диета што го спречува да служи војска.
Но, кога изби војната, продолжува тој, се покажа дека е невозможно да добијам лекарско уверение за ослободување од мобилизација.
„Тие ја префрлаат одговорноста од едно во друго одделение: „Оди ваму, оди таму“. Половина година се обидував да добијам потврда [за да докажам] дека сум неспособен, и покрај тоа што ги имав сите наоди.
„На крајот снемав трпение.
Ерик на крајот пристигнал во САД, каде им се придружил на сопругата и нивната четиригодишна ќерка.
Друг човек, кого ќе го наречеме Влад, успеал да добие важечко ослободување, но вели дека не можел да ги убеди граничарите дека тоа е вистинското.
Тој вели дека бил возбуден што ќе биде примен на странски универзитет и што ќе добие студентска дозвола да ја напушти Украина, но набрзо сфатил дека тоа нема да биде доволно.
„Мислев дека не успеав бидејќи тој граничен премин беше „незгоден“, отидов на друг, па на трет... Граничарите ми се насмеаа во лице и ме испратија дома.
„Сфатив дека оваа хартија - оваа „дозвола“ - не значи ништо за граничарите. Ним воопшто не им е грижа“.
Влад потоа направи уште еден потег - ја напушти земјата препливајќи ја реката Тиса до Романија.
Еден пријател му помогна на Влад да стигне до украинската страна на границата, но друг човек, кого го нарекуваме Данило, вели дека ги користел услугите на некој што го организирал преминувањето на Тиса преку социјалната мрежа Телеграм.
<b>Апликацијата за пораки е популарна платформа за шверцерите да се рекламираат и нудат услуги, откри Би-Би-Си.</b>
Репортерот кој работеше тајно за нашата истрага, кого го нарекуваме Андреј, се допишуваше со шверцерите еден месец, претставувајќи се како Украинец кој сака да ја напушти земјата. Тој откри најмалку шест групи на Телеграм - со членство од 100 до неколку илјади луѓе.
Тој вели дека понудиле низа услуги, од додавање на лажни деца во неговото семејство, до најскапата опција - лекарско уверение за изземање, познато како „бел картон“ што ќе му овозможи да замине и да се врати во Украина кога ќе посака.
Му било кажано дека ќе потрае до една недела за да се направи и ќе го чини околу 4.300 долари, вклучително и поткуп на службеникот што го изработил билетот.
Вениславски, соработник на Зеленски, ни рече дека заканата од лажната документација - и тешкотијата во некои случаи за добивање на вистинската документација, која граничарите ја сфаќаат сериозно - треба да се искорени во следната година или две со нов дигитализиран систем.
Сите со кои разговаравме беа успешни во нивните обиди да ја напуштат земјата, но оние што беа фатени од украинските власти ризикуваат казни од 92 до 230 долари и до осум години затвор.
Не е јасно дали тие што ќе побегнат и ќе одлучат да се вратат во Украина во иднина ќе се соочат со таа казна, но Вениславски рече дека не верува дека тоа ќе биде во национален интерес.
Данило вели дека на Украинците треба да им се дозволи да носат свои одлуки „Бидејќи се уште верувам дека секој си ја избира целта на својот живот, за едни смислата е во одбраната на државата, за други грижата за семејството и за себе.
„Некој сака да создава, да развива бизнис, да придонесува за економијата на државата.
„Верувам дека, без разлика на се, не припаѓам на бојното поле.“ Тој се надева дека украинските власти ќе ги охрабрат оние што заминале да се вратат кога ќе заврши војната, наместо да ги казнат.
„Без луѓе, згора на тоа без паметни луѓе кои добро заработуваат и го полнат буџетот, државата тешко може да опстои“.
Бидејќи крајот на војната со Русија не е на повидок, не е јасно кога ова прашање ќе стане актуелно. Но, бидејќи конфликтот се претвора во сеопфатна војна, на Украина и се потребни сите војници на кои може да смета.
